Bệnh ghẻ là một bệnh lý da liễu phổ biến, gây ra bởi ký sinh trùng ghẻ (Sarcoptes scabiei var. hominis) và đặc trưng bởi cảm giác ngứa ngáy dữ dội, đặc biệt vào ban đêm. Bệnh có khả năng lây lan nhanh chóng qua tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp, gây ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Việc nhận diện sớm các dấu hiệu và triệu chứng qua hình ảnh thực tế sẽ giúp bạn có cái nhìn rõ ràng, từ đó chủ động phòng ngừa và điều trị kịp thời, tránh những biến chứng không mong muốn.
Bệnh Ghẻ Là Gì? Nguyên Nhân Gây Bệnh Do Đâu?
Bệnh ghẻ là tình trạng viêm da do cái ghẻ, một loại ký sinh trùng siêu nhỏ thuộc họ ve, xâm nhập và đào hang dưới lớp biểu bì da. Con cái ghẻ sẽ đẻ trứng và thải phân trong những đường hầm này, gây ra phản ứng viêm và ngứa dữ dội. Mặc dù nhỏ bé đến mức không thể nhìn thấy bằng mắt thường, cái ghẻ có khả năng sống sót trên da người khoảng 1-2 tháng. Ngoài ra, chúng có thể tồn tại bên ngoài cơ thể người trong vòng 48-72 giờ nếu điều kiện môi trường thuận lợi, điều này giải thích cho khả năng lây lan gián tiếp của bệnh.
Nguyên nhân chính gây ra bệnh ghẻ luôn là sự lây nhiễm ký sinh trùng Sarcoptes scabiei var. hominis. Các yếu tố thúc đẩy sự lây nhiễm bao gồm tiếp xúc trực tiếp với người bệnh (ôm, nắm tay, quan hệ tình dục), sử dụng chung đồ dùng cá nhân như quần áo, khăn tắm, chăn ga gối nệm với người nhiễm. Môi trường sống đông đúc, điều kiện vệ sinh kém, và hệ miễn dịch suy yếu cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh. Cái ghẻ cái sẽ đào những đường hầm nhỏ dưới da để đẻ trứng, và chính quá trình này cùng với phản ứng của cơ thể với ký sinh trùng và chất thải của chúng đã gây nên các triệu chứng điển hình.
Dấu Hiệu và Triệu Chứng Của Bệnh Ghẻ Trên Da
Các dấu hiệu của bệnh ghẻ thường bắt đầu xuất hiện sau khoảng 2-6 tuần kể từ khi bị lây nhiễm lần đầu, nhưng đối với những người đã từng mắc bệnh trước đó, triệu chứng có thể xuất hiện nhanh hơn, chỉ trong vòng vài ngày. Sự đa dạng trong biểu hiện của bệnh ghẻ có thể khiến việc chẩn đoán ban đầu gặp khó khăn, đôi khi dễ nhầm lẫn với các bệnh da liễu khác như chàm, dị ứng hay côn trùng cắn.
Ngứa dữ dội – Triệu chứng điển hình của ghẻ
Ngứa là triệu chứng nổi bật và khó chịu nhất của bệnh ghẻ, thường trở nên nghiêm trọng hơn vào ban đêm hoặc khi cơ thể ấm lên (sau khi tắm nước nóng, khi ngủ dưới chăn ấm). Cơn ngứa có thể khiến người bệnh mất ngủ, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và tinh thần. Mức độ ngứa có thể khác nhau tùy thuộc vào số lượng cái ghẻ trên da và phản ứng miễn dịch của từng cá nhân. Việc gãi liên tục có thể gây tổn thương da, dẫn đến trầy xước, loét và nguy cơ nhiễm trùng thứ phát.
Hình ảnh ghẻ trên da gây ngứa dữ dội
Tổn thương da đặc trưng: Rãnh ghẻ và mụn nước
Tổn thương da do ghẻ có những đặc điểm riêng biệt giúp phân biệt với các bệnh lý khác. “Đường hầm ghẻ” hay rãnh ghẻ là dấu hiệu đặc trưng nhất, là những đường ngoằn ngoèo, màu xám hoặc đỏ nhạt, dài vài milimet, thường xuất hiện ở các vùng da mềm. Đây chính là nơi cái ghẻ cái đào hang và di chuyển. Ngoài ra, da có thể xuất hiện các nốt sẩn nhỏ, mụn nước li ti, đôi khi có mụn mủ do viêm nhiễm. Các vị trí thường bị ảnh hưởng bao gồm kẽ ngón tay, cổ tay, khuỷu tay, nách, bẹn, vùng bụng quanh rốn, mông, và bộ phận sinh dục. Ở trẻ em, ghẻ có thể xuất hiện ở lòng bàn tay, lòng bàn chân và da đầu.
Vị trí thường gặp của bệnh ghẻ ở kẽ ngón tay
Rãnh ghẻ và nốt sẩn trên cổ tay do ký sinh trùng ghẻ
Hình ảnh mụn nước li ti điển hình của bệnh ghẻ
Bệnh ghẻ với các tổn thương da dạng sẩn cục
Dấu hiệu ghẻ ở vùng da mềm như nách
Biểu hiện bệnh ghẻ trên da gây ngứa ngáy khó chịu
Ghẻ nước gây ra các nốt mụn trên da
Tổn thương ghẻ ở vùng da nhạy cảm
Vết ghẻ trên vùng da tay
Tình trạng ghẻ ở người trưởng thành
Các biến thể và biến chứng của bệnh ghẻ
Ngoài các triệu chứng thông thường, bệnh ghẻ có thể biểu hiện dưới nhiều hình thức khác nhau, đặc biệt ở những nhóm đối tượng đặc biệt. Ghẻ Na Uy, hay ghẻ có vảy (Crusted scabies), là một biến thể nặng và rất dễ lây, thường xảy ra ở người suy giảm miễn dịch (HIV/AIDS, người dùng thuốc ức chế miễn dịch), người cao tuổi, hoặc người khuyết tật. Biểu hiện là các lớp vảy dày, đóng thành mảng lớn trên da, chứa hàng triệu cái ghẻ, ít gây ngứa hơn ghẻ thông thường nhưng rất khó điều trị và có nguy cơ lây lan cao.
Các biến chứng khác của bệnh ghẻ bao gồm nhiễm trùng thứ phát do vi khuẩn (chốc lở, viêm quầng, nhọt) do việc gãi làm tổn thương hàng rào bảo vệ da, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập. Ngoài ra, việc ngứa dai dẳng và gãi nhiều có thể dẫn đến tình trạng chàm hóa, làm dày da, sạm da và tăng cường cảm giác ngứa. Đôi khi, ghẻ cũng có thể bị nhầm lẫn với các bệnh da liễu khác, dẫn đến chẩn đoán sai và điều trị không hiệu quả, kéo dài thời gian mắc bệnh và tăng nguy cơ biến chứng.
Ghẻ Na Uy gây tổn thương da nặng và lan rộng
Đường Lây Truyền và Đối Tượng Nguy Cơ Cao Bệnh Ghẻ
Bệnh ghẻ chủ yếu lây truyền qua tiếp xúc da kề da trực tiếp và kéo dài với người bệnh. Điều này bao gồm các hoạt động như nắm tay, ôm ấp, hoặc quan hệ tình dục. Trong gia đình, việc tiếp xúc gần gũi giữa các thành viên là con đường lây nhiễm phổ biến. Khả năng lây nhiễm qua tiếp xúc da kề da được đánh giá là rất cao, đặc biệt khi có sự tiếp xúc kéo dài trên 15-20 phút.
Lây truyền gián tiếp qua các vật dụng cá nhân như quần áo, khăn tắm, chăn ga gối nệm cũng có thể xảy ra, mặc dù ít phổ biến hơn và cần cái ghẻ sống sót đủ lâu trên vật dụng. Tuy nhiên, trong trường hợp ghẻ Na Uy, do số lượng cái ghẻ trên da người bệnh rất lớn, nguy cơ lây truyền gián tiếp qua vật dụng lại tăng lên đáng kể.
Các đối tượng có nguy cơ cao mắc bệnh ghẻ bao gồm trẻ em, đặc biệt là trẻ mẫu giáo và học sinh tiểu học do thường xuyên chơi đùa và tiếp xúc gần. Người cao tuổi, người sống trong các viện dưỡng lão hoặc cơ sở chăm sóc tập trung cũng dễ bị lây nhiễm. Những người có hệ miễn dịch suy yếu, chẳng hạn như bệnh nhân HIV/AIDS, người đang hóa trị liệu, hoặc người dùng thuốc ức chế miễn dịch, có nguy cơ mắc ghẻ nặng hơn và khó điều trị hơn. Môi trường sống đông đúc, điều kiện vệ sinh kém tại các khu tập thể, ký túc xá, hoặc trại tị nạn cũng là yếu tố thuận lợi cho sự lây lan của bệnh.
Trẻ em bị ghẻ ở lòng bàn tay, một vị trí thường gặp
Ghẻ nước xuất hiện trên da bé
Chẩn Đoán Bệnh Ghẻ: Khi Nào Cần Thăm Khám?
Việc chẩn đoán bệnh ghẻ thường dựa vào các triệu chứng lâm sàng điển hình như ngứa dữ dội về đêm và sự xuất hiện của các tổn thương da đặc trưng (rãnh ghẻ, mụn nước). Bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử tiếp xúc với người bệnh hoặc những người có triệu chứng tương tự trong gia đình hoặc cộng đồng.
Trong một số trường hợp, để khẳng định chẩn đoán, bác sĩ có thể thực hiện các xét nghiệm cận lâm sàng như soi tươi tổn thương da. Kỹ thuật này bao gồm việc cạo nhẹ một phần nhỏ da bị tổn thương và quan sát dưới kính hiển vi để tìm kiếm cái ghẻ, trứng ghẻ hoặc phân ghẻ. Phương pháp này có độ chính xác cao và giúp xác định chính xác nguyên nhân gây bệnh. Nếu bạn nghi ngờ mình hoặc người thân mắc bệnh ghẻ với các triệu chứng ngứa ngáy kéo dài, đặc biệt là ngứa tăng vào ban đêm và có các tổn thương da nghi ngờ, hãy đến gặp bác sĩ da liễu để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Việc tự chẩn đoán và điều trị sai cách có thể làm bệnh kéo dài và gây ra các biến chứng nghiêm trọng.
Hình ảnh ghẻ trên da cần được thăm khám
Ghẻ nước gây tổn thương da ở người lớn
Tình trạng ghẻ kéo dài có thể gây viêm da
Vết ghẻ sưng đỏ trên da
Phương Pháp Điều Trị Bệnh Ghẻ Hiệu Quả Nhất
Điều trị bệnh ghẻ đòi hỏi sự kiên trì và tuân thủ đúng phác đồ của bác sĩ để loại bỏ hoàn toàn cái ghẻ và ngăn ngừa tái phát. Nguyên tắc quan trọng nhất là phải điều trị đồng thời tất cả những người sống chung hoặc có tiếp xúc gần gũi với người bệnh, ngay cả khi họ chưa có triệu chứng, để cắt đứt chuỗi lây nhiễm. Đồng thời, cần xử lý vệ sinh toàn bộ quần áo, khăn tắm, chăn ga gối nệm đã tiếp xúc với người bệnh.
Các phương pháp điều trị chính bao gồm:
- Thuốc bôi tại chỗ: Đây là phương pháp điều trị phổ biến và hiệu quả nhất. Các loại thuốc thường dùng bao gồm:
- Permethrin 5% cream: Được coi là lựa chọn hàng đầu, an toàn cho hầu hết các đối tượng, kể cả trẻ em trên 2 tháng tuổi và phụ nữ mang thai. Thuốc được bôi toàn thân từ cổ trở xuống, để trong 8-14 giờ rồi tắm sạch, thường lặp lại sau 7 ngày.
- Crotamiton 10% cream hoặc lotion: Có tác dụng diệt ghẻ và giảm ngứa, được bôi 1-2 lần/ngày trong 3-5 ngày.
- Benzyl benzoate 25% lotion: Cũng là một lựa chọn hiệu quả, nhưng có thể gây kích ứng da hơn. Bôi 1-2 lần/ngày trong 3 ngày liên tiếp.
- Lưu ý: Luôn tuân thủ hướng dẫn sử dụng của bác sĩ hoặc nhà sản xuất.
- Thuốc uống: Ivermectin là thuốc uống được sử dụng trong các trường hợp ghẻ nặng, ghẻ lan tỏa, ghẻ Na Uy hoặc khi điều trị thuốc bôi không hiệu quả. Thuốc được uống một liều duy nhất, lặp lại sau 7-14 ngày. Ivermectin không khuyến cáo cho phụ nữ mang thai và trẻ em dưới 15kg.
- Điều trị triệu chứng: Để giảm ngứa, bác sĩ có thể kê thuốc kháng histamin đường uống. Trong trường hợp có nhiễm trùng thứ phát, cần sử dụng kháng sinh phù hợp.
Sau khi điều trị, cảm giác ngứa có thể kéo dài thêm vài tuần do phản ứng viêm của cơ thể với xác cái ghẻ chết và chất thải của chúng. Đây là điều bình thường và không nhất thiết phải điều trị lại. Tuy nhiên, nếu ngứa kéo dài hơn 2-4 tuần hoặc xuất hiện tổn thương mới, cần tái khám để được đánh giá lại.
Để tìm hiểu thêm về các vấn đề sức khỏe và làm đẹp, bạn có thể truy cập mochicat.vn.
Các vết ghẻ trên vùng da kín
Ghẻ ở nách gây ngứa và khó chịu
Tổn thương ghẻ nước trên da
Hình ảnh ghẻ trên da bàn tay
Ghẻ nước gây ra các nốt sẩn đỏ
Cách Phòng Ngừa Bệnh Ghẻ Chủ Động và Hiệu Quả
Phòng ngừa bệnh ghẻ đóng vai trò quan trọng không kém việc điều trị để tránh lây nhiễm và tái phát. Thực hiện các biện pháp vệ sinh cá nhân và môi trường sống là chìa khóa để bảo vệ bản thân và cộng đồng.
- Vệ sinh cá nhân: Tắm rửa hàng ngày với xà phòng, thay quần áo sạch sẽ. Cắt móng tay gọn gàng để tránh làm tổn thương da khi gãi và hạn chế nơi trú ẩn của cái ghẻ.
- Vệ sinh đồ dùng: Giặt giũ quần áo, khăn tắm, chăn ga gối nệm bằng nước nóng (trên 60°C) và phơi khô dưới nắng hoặc sấy khô ở nhiệt độ cao. Đối với những vật dụng không thể giặt, có thể cho vào túi ni lông kín và để trong vài ngày (ít nhất 72 giờ) để cái ghẻ tự chết do thiếu thức ăn. Hút bụi thường xuyên các thảm trải sàn và đồ nội thất bọc vải.
- Tránh tiếp xúc: Hạn chế tối đa việc tiếp xúc trực tiếp da kề da với người đang mắc bệnh ghẻ. Tránh dùng chung đồ dùng cá nhân với bất kỳ ai, ngay cả khi họ không có triệu chứng rõ ràng.
- Khám sức khỏe định kỳ: Nếu sống trong môi trường có nguy cơ cao hoặc có tiếp xúc với người bệnh, nên thường xuyên kiểm tra da và đi khám bác sĩ ngay khi phát hiện các dấu hiệu nghi ngờ để được chẩn đoán và điều trị sớm nhất.
- Giáo dục cộng đồng: Nâng cao nhận thức về bệnh ghẻ và cách phòng ngừa trong cộng đồng, đặc biệt là ở những nơi đông người như trường học, ký túc xá, cơ sở chăm sóc sức khỏe.
Dấu hiệu bệnh ghẻ trên vùng da đùi
Ghẻ ngứa trên da gây tổn thương
Ghẻ sẩn cục ở vùng da nhạy cảm
Hình ảnh ghẻ trên da cẳng tay
Các nốt ghẻ nước và viêm nhiễm
Vết ghẻ do cái ghẻ gây ra
Bệnh ghẻ là một bệnh da liễu do ký sinh trùng ghẻ gây ra, với đặc trưng là ngứa dữ dội, đặc biệt về đêm, và các tổn thương da như rãnh ghẻ, mụn nước. Bệnh có khả năng lây lan cao qua tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp, ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống. Việc nhận biết sớm các triệu chứng, chẩn đoán chính xác, điều trị đúng phác đồ và tuân thủ nghiêm ngặt các biện pháp phòng ngừa là vô cùng quan trọng để kiểm soát và loại bỏ hoàn toàn bệnh ghẻ, bảo vệ sức khỏe cho bản thân và những người xung quanh.